Traject 6

Mentale veerkracht voor jongeren

Je bent jong, studeert of werkt. Ook in je jonge leven maak je je zorgen en krijg je te maken met stressvolle of ingrijpende situaties.
Mentale veerkracht is het vermogen om terug te veren na een ingrijpende gebeurtenis, bij tegenslag of stress.

Wat is veerkracht?

Hoofdstuk 1

Heel wat te verduren krijgen

Ook als jonge mens krijg je soms lastige of stressvolle situaties te verduren.

 

Denk maar aan…

• een mondeling examen waarbij de leerkracht het jou moeilijk maakt
• het overlijden van je geliefde huisdier
• het verlies van je beste vriend of vriendin
• middenin de vechtscheiding van je ouders zitten
• niet weten welke keuzes je moet maken
• niet geslaagd zijn voor je rijexamen
• je ontslag krijgen op je werk
• situaties waarbij men misbruik maakt van je goedheid
• …

 

 

 

Mentale veerkracht is…

Het vermogen om terug overeind te veren, na een periode van stress, tegenslag of een ingrijpende gebeurtenis.

Het vermogen om je te herpakken en lastige dingen te kunnen loslaten in je hoofd.

Het vermogen om niet bij de pakken te blijven zitten.

 

 

 

B-I-O

Sommige mensen lijken met een grote portie veerkracht te zijn geboren. Ook levenslessen en ervaringen kunnen een invloed op je weerbaarheid en veerkracht hebben.

Er zijn een aantal dingen die je zelf kan doen om je veerkracht te vergroten. Let wel, het zijn geen toverformules! Elke verandering vergt bewustwording, inspanning en oefening.

 

Bewustwording
Mensen hebben een bewustzijn over drie dingen: Gevoelens, Gedachten en Gedrag. Met andere woorden: Mensen voelen, denken en doen.

Bewustwording veronderstelt dat je naar jezelf kan kijken. Niet letterlijk, in de spiegel, maar wel in de vorm van zelfreflectie. Sta stil bij wat jij voelt, wat jij denkt en wat jij doet.

 

Voorbeeld

Waarom reageer ik vandaag toch zo kort en bitsig op mijn klasgenoten (mijn gedrag)…? Misschien ben ik nog teveel bezig met mijn relatiebreuk (mijn gedachten). Potverdikke, hartzeer kan pijn doen (mijn gevoelens).

 

Inspanning
Niks gaat vanzelf! Je moet er moeite voor doen, er energie in willen steken, er tijd voor willen vrijmaken. Motivatie helpt daarbij. Hoe meer gemotiveerd je bent, hoe gemakkelijker het voor je is om een inspanning te leveren.

 

Voorbeeld

Mijn studiecoach heeft een nieuwe studiemethode voorgesteld. Terecht, want mijn punten vallen tegen en eigenlijk doe ik ook maar wat bij het studeren. Die nieuwe methode heb ik nu één keer toegepast. Pff, dat is even wennen. Maar ik wil het kunnen volhouden. Wil echt betere punten halen!

 

Oefenen
Gemiddeld duurt het 2 maanden om een oude gewoonte af te leren, of een nieuwe aan te leren.
Dus: Herhalen! Herhalen! Herhalen! Hoe meer je oefent, hoe meer je loskomt van je oude patroon en nieuwe dingen kan leren.

 

Voorbeeld

Het is zoals leren fietsen of auto rijden. Bij het aanleren moet je met veel dingen tegelijk rekening houden: Je stuur in de gaten houden, terwijl je voeten iets moeten doen, daarbij letten op het verkeer, binnen de lijnen van de rijstrook blijven… Maar hoe meer je oefent, hoe sneller je er vlot in wordt, en op de duur zijn je handelingen geautomatiseerd. Dat wil zeggen, je doet het zonder dat je er nog bewust over moet nadenken.

 

This is what I feel.
This is what I think.
This is what I do.

Noteer voor jezelf...

Een situatie waarmee jij het momenteel lastig hebt.

Dat kan een groot probleem zijn, of een kleine zorg.

Sta eens stil bij deze situatie.

 

• Wat denk je hierover? Wat zijn jouw gedachten?
• Wat voel je hierbij? Welke gevoelens komen naar boven?
• Hoe reageer je? Hoe ga je ermee om?

Je veerkracht vergroten doe je zo!

Hoofdstuk 2

10 tips & tricks

Je bent veerkrachtig als je kan zeggen “Dit was een zware opdoffer, maar ik kom hier bovenop.”

En als je er ook naar kan handelen.

 

Hoe doe je dat concreet? Dat lees je in de volgende hoofdstukken.

Wat een succes had moeten worden, bleek een teleurstelling.
Nu sta ik hier, rustiger, slimmer, beter... Ik denk dat het wel goed komt.

Oplossing

Hoofdstuk 3

Focus op de oplossing ipv op het probleem of de schuld

Liep er iets mis? Of iets niet goed aangepakt? Je kan de klok niet terugdraaien. Hoe graag je dat soms ook wil. Wat gebeurd is, is gebeurd. Het is niet verkeerd om stil te staan bij dingen die misgelopen zijn. Maar blijf er niet in vastzitten. Blijf niet piekeren over “Had ik maar…”, of “Had hij maar…”. Wat doe je wel? Trek er lessen uit en pak het vanaf nu anders aan.

 

Blijf niet hangen in het verleden (wat ging er mis?), maar richt je op de toekomst (wat kan ik er aan doen?).

 

Bijvoorbeeld:
Je hebt een teleurstellende tussentijdse evaluatie gekregen voor een groepswerk. In plaats van uit te pluizen wie er schuld aan heeft en zich onvoldoende heeft ingezet, is het beter om te kijken wat je kan doen om de schade te herstellen en hoe je je als groep kan herpakken. Misschien is een herverdeling van de taken nodig, of moet er vaker overlegd worden, of moet jij meer tijd besteden aan deze opdracht…?

 

Nog voorbeelden:

Ruzie gemaakt met je vriendin? Blijf niet hangen in verwijten over wie als eerste gemene dingen heeft gezegd. Maar denk na over hoe je het kan goedmaken.

Ontslagen? Natuurlijk voel je teleurstelling. Maar blijf niet volharden in boosheid of onrechtvaardigheid. Herpak je en steek je energie in het zoeken van een nieuwe job.

Je eerste examens moeilijk verlopen? Pieker je niet suf over wat je verkeerd deed. Daar kan je nu toch niks meer aan veranderen. Maar probeer het vanaf nu beter te doen. Richt al je aandacht op het volgende examen.

PROBLEEM -----> OPLOSSING

Noteer voor jezelf...

… een situatie waar je het nu lastig mee hebt.

 

• Wat loopt er nu mis? Hoe heb jij er nu last van? = HEDEN
• Wat is de reden? Waarom liep het mis? Wie had er schuld aan?  = VERLEDEN
• Wat kan de oplossing zijn? Wat is een mogelijke eerste stap om te zetten? = TOEKOMST

 

Deze oefening helpt je om verleden, heden en toekomst te onderscheiden.

Eenmaal je dat kan, kan je ook beter de focus leggen op de toekomst.

Welke stappen kan jij zetten om de situatie aan te pakken?

Entourage

Hoofdstuk 4

Omring je met mensen die het goed menen met je

Mensen die het zwaar te verduren kregen, hebben vaak de neiging om zich af te zonderen. Ze zoeken minder gezelschap op en trekken zich (nog meer dan anders) terug op hun kamer. Een beetje tijd voor jezelf om dingen te verwerken is goed. Maar probeer niet in extremen te vervallen en je volledig te isoleren.

 

Als je niemand hebt om mee van gedachten te wisselen, niemand waarmee je een goed gesprek kan voeren, of die de dingen misschien vanuit een ander standpunt kan zien, dan loop je het risico om teveel in je negatieve gedachten vast te blijven zitten. We spreken dan van ‘tunnelzicht’; je ziet enkel nog jouw doemscenario.

 

Je hebt mensen nodig die jou erkenning geven en begrip tonen. Eerlijke en authentieke mensen die luisteren naar je en je kunnen troosten. Maar ook mensen die je (mentale) blik kunnen opentrekken, die je dingen vanuit een ander standpunt laten zien.

Noteer voor jezelf...

Wie zijn jouw steunfiguren?
Wie wil oprecht dat het goed met je gaat?
Wie kan jou troosten? Wie kan luisteren?
Wie helpt jou om dingen te relativeren?

Openheid

Hoofdstuk 5

Toon interesse en wees nieuwsgierig

Mensen die open minded zijn, staan open voor nieuwe ideeën, voor de mening of inbreng van anderen. Ze zijn tolerant, maar niet grenzeloos. Een open geest hebben betekent dus niet dat je álles moet tolereren. Ook jouw persoonlijke grenzen mogen er zijn.

 

 

Hoe doe je dat, open minded of ruimdenkend zijn?

• Luister naar wat anderen te vertellen hebben. Misschien pik je er iets van op.
• Toon oprechte interesse en stel vragen. Zo kan je iets leren.
• Wees nieuwsgierig en actief. Zo doe je ervaring op.
• Wees je bewust van de grenzen van je tolerantie. Hierover meer in een volgend stukje.

 

 

Zo leer je kijken vanuit verschillende invalshoeken. Als je dat kan, dan ben je klaar om je eigen mening vorm te geven, op een onderbouwde en genuanceerde manier.

Heel vaak krijg je terug wat je geeft. Niet altijd, maar vaak wel. Als jij je open minded opstelt, dan is de kans groot dat anderen dat ook zullen doen. Het werkt namelijk aanstekelijk.

 

Open je zintuigen,
open je geest,
open je hart.
Wat een traktatie voor jezelf!

Noteer voor jezelf...

Vind jij jezelf ruimdenkend?
Sta jij open voor alternatieve denkwijzen?
Of denk jij: “My way or the highway!”
Of neem je de tijd om verschillende standpunten te overwegen?

 

Hoe ervaar jij het als mensen naar jou luisteren, oprechte interesse tonen en vragen stellen?
Wie of wat heeft jou in het verleden al kunnen inspireren?

Grenzen

Hoofdstuk 6

Wees je bewust van grenzen en maak ze duidelijk

Ruimdenkend zijn betekent niet dat je álles moet tolereren en geen grenzen mag stellen. Integendeel!
Als mensen over je grenzen gaan, dan voel je dat meestal. Een soort ‘buikgevoel’, zeg maar.

 

Wanneer gaan mensen over je grens?

• Als men fysiek te dicht bij je zit of staat.
• Als men je overspoelt met aandacht, berichten of vragen.
• Wanneer je je onder druk gezet voelt.
• Als men zich opdringt.
• Als men zich niet houdt aan algemene beleefdheidsregels.
• Als men zich niet respectvol gedraagt.
• Als men jou onrecht aandoet.
• …

 

Als je ondervindt dat iemand jouw grens niet respecteert, spreek er dan over. Wees moedig en breng je gedachten en gevoelens onder woorden.

 

Kan je het bespreken met de persoon in kwestie? Des te beter! Je toont assertiviteit, komt op voor jezelf en kan de ander vertellen wat je niet leuk vindt, of wat jou echt stoort.

Misschien bespreek je het liever met een vriendin, of met één van je ouders, of een leerkracht… Ga op zoek naar een vertrouwenspersoon, iemand die jij dit toevertrouwt. Iemand die kan luisteren, empathie kan tonen en mee na wil denken over een eventuele aanpak.

 

Vriendelijk van je,
maar nee, dankjewel.

Noteer voor jezelf...

Misschien zijn er situaties waarin jij voelde dat iemand jouw grens niet respecteerde?

• Wat gebeurde er toen?
• Wat dacht je toen?
• Wat voelde je toen?
• Heb je dit ooit aan iemand kunnen vertellen?

Licht & lucht

Hoofdstuk 7

Zorg voor beweging en trek naar buiten

Licht, lucht en beweging is goed voor je fysieke gezondheid. Beweging houdt je lichaam soepel. Frisse buitenlucht is goed voor je longen en voor je huid. Daglicht is belangrijk voor je bioritme, je humeur en het zorgt voor vitamine D. Ben je moe en lusteloos? Dan heb je mogelijk wat vitamine D tekort. Veel mensen hebben hier tijdens de wintermaanden last van.

 

Ook voor je mentale welzijn is licht, lucht en beweging essentieel. Als je niet goed in je vel zit, dan heb je vaak de neiging om je af te zonderen. Je zoekt de veiligheid op van een vertrouwde cocon, in huis, op je kamer. Daar is op zich niks mis mee. Maar als je je extreem veel binnen afzondert, dan raak je uit balans. Daarmee bedoel ik dat er teveel van het ene is, en te weinig van het andere.

 

Wat doe je eraan? Zorg voor evenwicht. Wissel binnen zitten af met naar buiten trekken. Ben je geen actieve sportfanaat? Niet erg! Een kleine wandeling, een fietstochtje naar de bakker, het gras maaien, meehelpen in de tuin… ook deze kleine activiteiten kunnen een verschil maken.

Licht, lucht en beweging.
Dat staat je goed.

Tips:

• Maak een boswandeling van een kwartiertje (of langer).
• Zwembad in de buurt? Ga eens zwemmen.
• Help je ouders een uurtje bij het onderhoud van de tuin.
• Heeft je moeder brood nodig? Bied aan om met de fiets naar de bakker te gaan.
• Speel even voetbal of badminton of… met je broer of zus in de tuin.
• Wil je vader met de auto naar de carwash? Stel voor om de auto samen te wassen.
• Nood aan een kop koffie, thee, warme choco…? Drink ‘em in de tuin of op je terras.
• Trek even naar het skatepark of basketpleintje bij je in de buurt.
• Hou je van de zeelucht? Stel voor om met je gezin een namiddag naar de kust te trekken.
• …

Fair

Hoofdstuk 8

Aanvaard dat het leven niet altijd mooi en eerlijk is

Mensen houden meestal niet van dingen die negatief, slecht of lelijk zijn. Tegenslag, mislukking, ruzie, vernieling, valsheid, pesterijen, oorlog… zijn zaken waar we liever niet mee geconfronteerd worden. Waarom niet? Omdat het allemaal vormen van onrecht zijn, van dingen die niet fair of niet eerlijk zijn. Maar ze behoren nu eenmaal tot het leven, zowel groot onrecht als klein onrecht.

 

Sommige vormen van onrecht kan je proberen aan te pakken.

Bijvoorbeeld:

• opkomen voor een klasgenoot die wordt geviseerd door enkele pestkoppen
• teruggaan naar de winkel met een beschadigd kledingstuk
• een slecht punt dat je niet kan verklaren, bespreken met je leerkracht
• stemmen op de partij die volgens jou op een goeie manier onrecht wil aanpakken
• een goed doel sponsoren of bloed geven
• je vriend aanspreken aan wie je geld leende, maar die het tot nu toe nog niet teruggaf
• …

 

In andere situaties is dat moeilijker.

Bijvoorbeeld:

• als je favoriete band hun split aankondigt
• één van je vrienden ongeneeslijk ziek is
• als je ouders in een vechtscheiding zitten
• als je grootvader overlijdt door COVID
• als je afscheid hebt moeten nemen van je beste vriend
• …

 

 

 

Aanvaarden betekent niet dat je iets oké moet vinden, dat je toestemming geeft of het ermee eens bent. Aanvaarden betekent dat je beseft dat je niet alles kan veranderen of ongedaan kan maken. Hoe doe je dat?

Zeg tegen jezelf:

“Dit is wat er gebeurt,

en ik besef dat ik dat niet kan veranderen.”

 

Probeer ook hier een balans te vinden: een balans tussen goed en slecht, tussen recht en onrecht, tussen mooi en lelijk.

Door ook bij positieve dingen stil te staan, verdwijnen de negatieve dingen niet. Maar je geeft er minder gewicht aan, waardoor het negatieve minder zwaar wordt. Meer aandacht voor het positieve, minder voor het negatieve (zonder te ontkennen), zorgt voor een beter mentaal evenwicht.

 

Bijvoorbeeld:

• Mijn beste vriend kan niet genezen, maar ik kan hem wel een leuke middag bezorgen door met de klas een karaoke te organiseren.
• In mijn eentje kan ik armoede in ons land niet doen verdwijnen. Maar met de klas organiseren we een benefietactiviteit om geld in te zamelen voor armoedebestrijding.
• Regen kan je niet uitstellen. Dus ik help mijn vader die landbouwer is, met het tijdig binnenhalen van de gewassen.

 

Toepassing:

Deze oefening helpt je bij het vinden van deze balans.

 

Sta elke avond, als je in je bed ligt, even stil bij de afgelopen dag en stel jezelf de volgende vragen:

• Wat heb ik vandaag gedaan wat me blij maakte, of wat positief was?
• Wat heeft een ander vandaag gedaan wat me blij maakte, of wat positief was?

Onrecht kan je ombuigen.
Bezorg de ander en jezelf
een glimlach.

Energie

Hoofdstuk 9

Je mentale energiebalans

Maak je mentale energiebalans op: Wat zijn jouw energieVRETERS en energieGEVERS?

Energievreters zijn dingen die je lastig vindt, waar je tijd in steekt en inspanning voor moet leveren. Dingen die je (mentaal) moe maken of voor stress zorgen. Het kan gaan om bepaalde taken, verwachtingen vanuit je omgeving, bezorgdheden, maar ook mensen kunnen veel energie van je vergen.

 

Bijvoorbeeld:

• Examens waarvoor je moet studeren
• Ouders die vaak ruzie maken
• Je broer die het je lastig maakt
• Je bezorgdheid over je looks en gewicht
• De angst die je voelt bij het spreken voor een groep
• …

 

Energiegevers zijn de dingen (of mensen) die je mentale energie en voldoening geven, die je deugd doen of nuttig doen voelen. Ze geven je inspiratie, motivatie en goesting in meer.

 

Denk maar aan …

• Een vriendin die jou inspireert met goede ideeën
• De samenwerking bij een groepstaak die vlot loopt
• Wanneer je muziekleraar je een compliment geeft over je vooruitgang
• Als een moeilijke opdracht lukt
• Een vriend die je oprecht dankbaar is voor je hulp
• Een voetbaltraining die deugd gedaan heeft
• …

 

 

Als je meer energie verliest dan wint, dan loopt je ‘energievatje’ leeg en voel je je futloos. Dus belangrijk om een goed evenwicht te hebben.

Probeer in de mate van het mogelijke, energievreters zoveel mogelijk te vermijden of voorkomen.

En zorg voor zoveel mogelijk energiegevers in je dagdagelijkse leven.

Jouw energiebalans

Teken 2 kolommen (op papier of op je laptop):

 

• In de linker kolom noteer je jouw energievreters.
• In de rechter kolom noteer je jouw energiegevers.

 

Wat valt je op?

Hoe staat het met jouw energiebalans? Is die min of meer in evenwicht?

Zelfbeeld

Hoofdstuk 10

Jij valt niet samen met je probleem

Als je een probleem hebt, betekent dat niet dat jij een probleem bent. Zelfs al voelt dat vaak wel zo…

 

Heb je faalangst? Besef dat faalangst maar een aspect van jou is. Jij bent meer dan jouw faalangst alleen. Je hebt ook een moedig stuk. En dat stuk mag je proberen boven te halen.

Heb je dyslexie? Dat maakt van jou geen dommerik. Dat betekent dat je minder vlot bent met letters, en dus voor bepaalde opdrachten extra tijd moet voorzien om je teksten te dubbelchecken. Maar dat doet geen afbreuk aan je intelligentie, aan je karakter, aan je doorzettingsvermogen of creativiteit. Jij bent meer dan je dyslexie.

Heb je een flater begaan? Dat betekent niet dat je onbekwaam bent. Het betekent dat je een keer een flater hebt begaan en nu zal bekijken hoe je dat gaat oplossen of herstellen. Maar in andere situaties heb jij al hele goeie dingen gedaan; goede suggesties geformuleerd, de juiste hulp geboden, voor een fijne groepssfeer gezorgd…

Heeft iemand een gemene opmerking gemaakt over je uiterlijk? Ten eerste, niet oké en zó oppervlakkig van die persoon! En ten tweede, jij bent meer dan enkel je x-benen, of je stugge haar, of je sproeten, of eender welk lichaamsdeel waar je zelf misschien niet zo blij mee bent.

 

Je hebt een probleem,
betekent niet,
je bent een probleem.

Iedereen heeft wel iets op zichzelf aan te merken. Niemand is 100% perfect. Ook al lijkt dat soms wel zo bij anderen.

De mooiste meid van de klas, heeft misschien erg veel last van faalangst. De beste voetballer van de ploeg maakt zich zorgen om de vechtscheiding van zijn ouders. Je klasgenoot die niet de hipste kledij draagt, is iemand die super goed meewerkt in een groepswerk. Je zus heeft niet veel geduld, maar is wel bijzonder creatief.

 

Iedereen heeft eigenschappen waar die niet zo tevreden over is. Dat kunnen fysieke kenmerken zijn of karaktereigenschappen of (gebrek aan) een talent. Niemand is perfect en dat is prima zo.

 

Streef er niet naar te zijn zoals een ander. Wees geen kopie maar het origineel. Kopies zijn er genoeg. Wees je authentieke zelf. Dan ben je de beste versie van jezelf.

 

Op een gezonde realistische manier naar jezelf kijken betekent dat je je goed en je minder goede kanten kan zien. Probeer je goede kanten of eigenschappen te behouden of ze zelfs te maximaliseren. Werken aan je minder goede kanten, zal persoonlijke vooruitgang voor je opleveren.

Noteer voor jezelf:

Waarin ben jij goed?

Wat doe je graag?

Waarover ben je tevreden bij jezelf?

# Slot

Hoofdstuk 13

Terug overeind

Iedereen krijgt vroeg of laat te maken met tegenslag, slecht nieuws of een zeer stressvolle periode. Soms blijf je overeind, maar ook de besten sneuvelen mentaal wel eens.  Dat je valt, kan je vaak niet vermijden. Maar probeer telkens opnieuw overeind te krabbelen. Ik hoop dat de tips, toepassingen en achtergrondinformatie van dit online traject een meerwaarde kunnen betekenen voor je, in het vergaren van meer mentale veerkracht.

 

Lukt het niet in je eentje? Zoek dan een vriend op, of spreek met je ouders, je tante of een andere vertrouwenspersoon. Niet elk probleem geraakt misschien opgelost. Maar zoals het spreekwoord luidt “gedeelde smart is halve smart”. Iets wat jouw gemoed verzwaart, kunnen delen met iemand, zorgt voor verlichting.

Extra ondersteuning

Indien je merkt dat de aangereikte handvaten en oefeningen je niet voldoende helpen, dan kan het aangewezen zijn om verdere stappen te zetten en extra hulp te zoeken.

Of als je vaststelt dat je echt gebaat zou zijn met meer intensieve ondersteuning voor je mentale gezondheid, ook dan is het contacteren van externe hulp aangewezen.

Heb je nood aan een luisterend of een goede babbel, aarzel dan niet om contact op te nemen met mij voor een online gesprek, via kathleen.hulptraject.be.

 

 

Ik wens je veel succes met je herwonnen veerkracht!

Kathleen

Heb ik graag gelezen

Beschuyt, Peter – Massa, Katrien. Waarom ben ik zo moe? Het enige boek dat ervoor zorgt dat je meer grip krijgt op je energie. Borgerhoff & Lamberigts (2021)

Brown, Brené. Sterker dan ooit. De wijsheid van vallen en opstaan. Bruna Uitgevers BV (2015)

De Wachter, Dirk. De kunst van het ongelukkig zijn. Lannoo Campus (2019)

Keirse, Manu. Helpen bij verlies en verdriet. Lannoo (2017)

Mayer, Heike. Leren loslaten. Tips en technieken om gepieker tegen te gaan en innerlijke rust te vinden. Deltas (2016)

McGee, Paul. Ophouden met piekeren. Deltas (2012)

Mouton, Nina. Zelfzorg is het begin van alles. Lannoo (2023)

Nelis & van Sark. Motivatie binnenstebuiten. KOSMOS (2015)

Scherder & Hofstra. Hoop voor hart en hersenen. Athenaeum – Polak & Van Gennep (2023)

Van Genderen, e.a.. Patronen doorbreken. Uitgeverij Nieuwezijds (2023)